«Ο χορός είναι η κρυφή γλώσσα της ψυχής».

Η Αμερικανίδα χορεύτρια και χορογράφος Μάρθα Γκράχαμ γεννήθηκε στις 11 Μαΐου 1894. Θεωρείται μία από τους πρωτοπόρους του σύγχρονου χορού και από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Ποια ήταν, όμως, η γυναίκα που το 1998 το περιοδικό TIME ανακήρυξε χορεύτρια του αιώνα;

Γεννήθηκε το 1896 σε μια μικρή πόλη έξω από το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια και επηρεάστηκε σημαντικά από τον ψυχολόγο πατέρα της, που έδινε ιδιαίτερη σημασία στη «γλώσσα του σώματος». «Η κίνηση δεν λέει ποτέ ψέματα» ήταν το μότο του, φράση που η Μάρθα χρησιμοποιούσε σε όλη της τη ζωή.

Σε ηλικία 17 ετών παρακολούθησε ένα ρεσιτάλ της πρωτοποριακής χορεύτριας της εποχής Ρουθ Σεντ Ντένις στο Λος Άντζελες και λίγα χρόνια αργότερα γράφτηκε στη σχολή της, για να γίνει σύντομα μία από τις πιο γνωστές χορεύτριες της ομάδας.

Το 1923 αναζητά την τύχη της στη Νέα Υόρκη και το 1926 ιδρύει τη δική της ομάδα.

Μέσα σε λίγα χρόνια αρχίζει να διαμορφώνει τη δική της χορευτική ταυτότητα. Αυτό που την ενδιαφέρει είναι η έκφραση των ανθρωπίνων συναισθημάτων, η διερεύνηση της ανθρώπινης ψυχής. Οι κινήσεις της είναι εντελώς διαφορετικές απ' ό,τι είχε προηγηθεί έως τότε – είναι κοφτές, δυνατές και βίαιες, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να κατηγορηθεί από πολλούς για τον «άσχημο» χορό της.

Η Μάρθα Γκράχαμ διαμόρφωσε ένα νέο σύστημα κίνησης, δίνοντας έμφαση στην  ανθρώπινη ψυχή. Την ενδιέφερε να φωτίσει τα σκοτεινά κίνητρα και τις συγκρούσεις που καθορίζουν τις πράξεις των ανθρώπων.

Με τα «Πρωτόγονα Μυστήρια» (1931) ­ το πρώτο της αριστούργημα ­ εστίασε στην ψυχολογική αξία των αρχέγονων ιεροτελεστιών, θέμα που την απασχόλησε και στο «Σκοτεινό Λιβάδι» (1946).

Έχοντας υπογράψει έργα με ηρωίδες τη Μήδεια, την Ιοκάστη, την Άλκηστη, τη Φαίδρα και την Αριάδνη, η Γκράχαμ επέστρεψε στη μυθολογία με την «Κλυταιμνήστρα» (1958). Επρόκειτο για το πρώτο χορόδραμα σύγχρονης κινησιολογίας σε δύο πράξεις με πρόλογο και επίλογο.

Οι κινήσεις που εισήγαγε, ήταν καινούργιες, πρωτότυπες και διαφορετικές από ότι είχε ως τότε προηγηθεί. Σε αντίθεση με τις λυρικές κινήσεις της Ντάνκαν και της Ρουθ Σεντ Ντένις, οι δικές της στην αρχή ήταν αποκλειστικά δυνατές, κοφτές και βίαιες και μόνο αργότερα αποκτούσαν κάποια τρυφερότητα.

Δεν ήταν μάλιστα λίγες οι φορές κατά τις οποίες η Γκράχαμ κατηγορήθηκε για τον «άσχημο» χορό της. Γρήγορα ωστόσο κέρδισε κοινό και κριτικούς με το νεωτερικό ύφος της. Για την Γκράχαμ η συγκίνηση δεν έπρεπε ποτέ να εξαφανίζει την τεχνική.

Γνωστή για την αδάμαστη θέληση και την ανεξάντλητη αντοχή της, η Μάρθα Γκράχαμ εγκατέλειψε τη σκηνή το 1970 σε ηλικία 74 ετών. Συνέχισε ωστόσο να διδάσκει και να χορογραφεί. Πέθανε το 1991 αφήνοντας πίσω της μια 75χρονη καριέρα.

«Πώς θέλετε να σας θυμούνται, ως χορεύτρια ή ως χορογράφο;» τη ρώτησαν κάποτε. «Ως χορεύτρια» απάντησε εκείνη. Τα κατάφερε; Μάλλον όχι. Παραμένει ωστόσο ο αέρας που αναπνέει κάθε σύγχρονος χορευτής...

 Martha Graham, From Wikipedia, the free encyclopedia 

Βιογραφική Παρουσίαση (στα αγγλικά).